Przebieg procesu karnego

dział: Prawo

Proces karny polega na podjęciu działań zmierzających do wykrycia i ujawnienia przestępstwa, osądzenia przestępcy i wykonania wyroku (kara, środki karne, środki zabezpieczające). Dokładny opis tych czynności zawiera Kodeks postępowania karnego z 1997 roku.

 

Celem procesu karnego jest udowodnienie winy i pociągnięcie do odpowiedzialności przestępcy. Jeśli osoba jest niewinna celem będzie całkowite oczyszczenie jej z zarzutów.


Aby zrealizować cele procesu należy stosować poniższe zasady:

  • Prawdy materialnej - polega na wiernym odtworzeniu okoliczności w których dokonano przestępstwa.
  • Obiektywizmu - oznacza bezstronny stosunek sędziego do stron występujących w procesie.
  • Domniemanej niewinności - sugeruje niewinność sprawcy czynu przestępczego do chwili udowodnienia dokonania przestępstwa.
  • Prawa do obrony - oskarżony może korzystać z obrońcy, jeśli go na to nie stać może poprosić o obrońcę z urzędu.
  • Publiczności (jawności) - oznacza możliwość obserwowania procesu osobom trzecim. Zasada ta często pełni funkcję edukacyjną, czasem ze względu na dobro sprawy lub tajemnicę państwową; może być ograniczona.
  • Równouprawnienia stron (kontradykcyjnośći) - oznacza, że zarówno obrońca jak i oskarżony maja jednakowe prawa w trakcie procesu, są równouprawnione np. do przesłuchania świadków.
  • Inkwizycyjności - polega na samodzielnym zbieraniu dowodów przez sąd.
  • Legalizmu - zobowiązuje organy ścigania do wszczęcia postępowania sądowego.

W procesie sądowym występują dwie strony tj. oskarżyciel i oskarżony. Oskarżyciel wnosi do sądu wniosek o dokonaniu przestępstwa, osobą wnioskującą może być np. prokurator. Oskarżyciel posiłkowy to ktoś, kto był pokrzywdzonym w sprawie toczącej się przed sądem. Oskarżony to osoba, przeciwko której toczy się rozprawa na podstawie aktu oskarżenia. W postępowaniu procesowym występuje również: pokrzywdzony, podejrzany, świadkowie, obrońca.

 

Każdy proces karny posiada kilka etapów:

 

Etap przygotowawczy w sprawach lżejszych prowadzi go policja, w przypadku przestępstw cięższych prokurator. Celem tego etapu jest wyjaśnienie okoliczności przestępstwa, a więc przesłuchiwani są świadkowie, zbierane dowody przygotowywana jest dokumentacja dla sądu.

 

Etap rozprawy głównej w zależności od wagi popełnionego przestępstwa odbywa się w sądzie rejonowym lub okręgowym. Składa się z następujących elementów:

  • rozpoczęcie rozprawy, przewód sądowy (odczytanie oskarżenia, przesłuchanie oskarżonego,
  • pouczenie oskarżonego o przysługujących mu prawach, przeprowadzenie dowodów),
  • przemówienie stron,
  • wydanie wyroku (sąd może również zawiesić lub umorzyć wyrok).

W wyniku postępowania procesowego oskarżonego można uznać za skazanego (winny dokonania przestępstwa) lub uniewinnionego (uwolnionego z zarzutów).

 

Etap postępowania apelacyjnego wszczyna się na skutek odwołania jednej ze stron od ogłoszonego wyroku w sądzie wyższej instancji.

 

Etap postępowania wykonawczego rozpoczyna się z chwilą uprawomocnienie wyroku i przesłania go do organu wykonawczego np. policji w celu wykonania.

 

Środki odwoławcze od wyroku to:

  • apelacja - możliwość odwołania się do sądu wyższej instancji od wyroku nieprawomocnego w przeciągu 14 dni;
  • zażalenie - skierowane przeciwko postępowaniu sadowemu może być wniesione 7 dni od daty wydania postępowania;
  • kasacja - jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym od wyroku sądu II instancji. Funkcję sądu odwoławczego pełni Sąd Najwyższy. Kasację może wnieść także rzecznik Praw Obywatelskich w ciągu 30 dni od daty doręczenia orzeczenia.
Niepoczytalność, obrona konieczna, stan wyższej konieczności, rozkaz, działanie w granicach uprawnień, eksperyment medyczny to tylko niektóre okoliczności wyłączające osoby spod odpowiedzialności karnej.