Typ liryki
Wiersz Mironczarnia trudno zaklasyfikować, ze względu na typ liryki, z uwagi na jego lakoniczność i fragmentaryczność. Jakkolwiek należałoby raczej przyjąć, że utwór realizuje model liryki pośredniej. Podmiot liryczny nie przytacza bezpośrednio swoich przeżyć, a raczej relacjonuje pewną sytuację liryczną.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiot liryczny w utworze nie ujawnia się, nie poznajemy go zatem bliżej. Na pewno nie należy go jednak utożsamiać z samym poetą (tytuł wiersza nawiązujący do imienia autora mógłby nasuwać takie wnioski), bowiem rozdział autora od podmiotu jest tu bardzo wyraźnie zaakcentowany – już tym, że „ja” liryczne mówi o Białoszewskim w trzeciej osobie gramatycznej.
Sensy utworu
Wiersz Mironczarnia jest bardzo reprezentatywnym przykładem twórczości Mirona Białoszewskiego. Mimo swojej krótkości i zwartości można rozpoznać typowe dla poety formy i tematy. Białoszewski bardzo często posługuje się w swojej twórczości neologizmami. Tak jest i w cytowanym liryku. Już tytuł utworu stanowi oryginalny neologizm. „Mironczarnia” jest tu połączeniem dwóch słów – „męczarnia” i „Miron”. Analiza treści liryku pokazuje, że owa formuła tytułowa może być rozumiana jako „męczarnia Mirona”. Neologizmy występują także w samej treści wiersza. Aby odczytać jednak ich znaczenia, trzeba ustalić, jaki jest podjęty przez poetę w liryku temat. Białoszewski pisze tutaj o własnej niemocy twórczej, kłopotach ze stworzeniem wiersza. Nie wiemy, czy męczarnie te są spowodowane brakiem weny, czy jakimikolwiek innymi czynnikami, fakt jest jednak bezsporny – tworzenie nie przychodzi poecie łatwo. Uwypuklone jest to bardzo wyraźnie w pierwszym wersie liryku, gdzie słowo „męczy” zostaje powielone. Po raz pierwszy użyte jest ono w perspektywie ogólnej – w odniesieniu do człowieka. Po chwili owa perspektywa zostaje jednak znacząco zawężona – mowa już jest o męczarniach Mirona. Czytelnik wiersza nadal jednak nie wie jeszcze, czym są owe męczarnie powodowane ani czego one dotyczą. Takie informacje przynoszą dwa kolejne wersy. Właśnie z nich dowiadujemy się, że chodzi o tworzenie poezji, składanie słów. Temat ten jest wprowadzony przez dwa interesujące neologizmy, które określają postawę twórczą. Są to sformułowania:
znów jest zeń słów niepotraf
niepewny cozrobień
Uwidaczniają one nie tylko niemoc twórczą, ale także jej powtarzalność („znów”) oraz brak przekonania dla efektów poetyckiego namysłu („niepewny”).
Ostatni wers utworu przynosi urwane słowo „yeń”. Jest to zarazem cząstka poprzedniego wyrazu, ale też element budujący rym. Takie zakończenie wiersza dowodzi, że wysiłek twórczy poety jest niezwykle trudnym zadaniem, a jednocześnie wskazuje na fragmentaryczność i niepełność poezji.
Bibliografia przedmiotowa
- S. Barańczak, Język poetycki Mirona Białoszewskiego, Wrocław 1974.