Motyw balu - Motyw balu w literaturze

William Szekspir Romeo i Julia

Podczas balu maskowego zorganizowanego w domu Kapuletów poznają się i zakochują w sobie: Julia Kapuleti i Romeo Monteki. Romeo wkradł się na bal potajemnie, gdyż skłócone ze sobą rodziny młodych nie utrzymywały żadnego kontaktu, a jeśli nawet przyszło do spotkania – wrogo się do siebie odnosiły. Bal w przypadku Romea i Julii był początkiem zakazanej miłości, która w rezultacie doprowadziła dwoje do tragicznej śmierci.

Adam Mickiewicz Dziady, cz. III

W scenie VIII dramatu, zatytułowanej Pan Senator, odbywa się bal. Organizatorem jest Senator Nowosilcow, a uczestnicy mają wrogie nastawienie do Polaków, co widać zarówno poprzez dialogi, jak i przez zaistniałe sytuacje. Na balu dominuje bogactwo i przepych:

            Jaka muzyka, jaki śpiew
            Jak pięknie meblowany dom.

Scena balu łączy w sobie kilka ważnych wydarzeń. Pierwszym z nich jest moment, w którym pani Rollinson przychodzi błagać Senatora o oszczędzenie jej syna, katowanego przez służby rosyjskie. Senator nie wyraża zgody na wypuszczenie chłopaka. Na balu pojawia się również ksiądz Piotr, który zlekceważony i spoliczkowany zostaje przez uczestników balu za swoje poglądy o Bogu. Trzecim istotnym momentem jest śmierć doktora, który ginie (w czasie trwania balu) w swoim łóżku rażony piorunem.

Stanisław Wyspiański Wesele

Bal weselny Lucjana Rydla z chłopką, który miał miejsce w Bronowicach, stał się inspiracją do napisania tego dramatu. Podczas trwania wesela dochodzi do wydarzeń na poły realistycznych, na poły fantastycznych. Wszystkie one prowadzą do negatywnej oceny narodu polskiego, zniechęconego do walki o ojczyznę po klęskach kolejnych powstań.

Julian Tuwim Bal w Operze

Utwór napisany w 1936 roku jest jednym z najważniejszych w dorobku Tuwima. Satyra ta, zbudowana na tle wydarzenia, jakim jest organizowany przez potężnego Archikratora bal, ma w istocie dramatyczną wymowę. W pałacu trwa szaleństwo. Zjeżdżają się najznamienitsi, najbogatsi goście, by beztrosko tańczyć, pić:

A w basenie pełnym syren

Kozłonogi pływa Sylen.

Brawo! brawo! brawo! brawo!

Jazz – zamiecią, dym – kurzawą

Sześć tysięcy w jedno ciało

Zrosło się i oszalało!

Dobrego nastroju nie mąci nawet świadomość, że wśród gości zabawy są inwigilujący przybyszów tajniacy. Bal skontrastowany został z obrazem wiejskiego życia – biedoty, która nie ma za co żyć. To właśnie ona ginie na wojnie, a nie bawiący się uczestnicy balu.

Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata

Co roku, w dzień poprzedzający żydowskie święto Paschy, Szatan o imieniu Woland urządza bal. Bal za każdym razem organizowany jest w innym zakątku świata. Woland jest gospodarzem, gospodynią natomiast wybrana przez niego, mieszkająca w danym mieście, kobieta, która koniecznie musi mieć na imię Małgorzata. Bal opisany w Mistrzu i Małgorzacie odbywa się w Moskwie lat trzydziestych. Przybywa na niego cała szatańska świta, a przygotowaniom do zabawy towarzyszą niezwykłe wydarzenia. Najszczęśliwsza staje się gospodyni balu, Małgorzata Nikołajewna, gdyż Woland w podzięce za towarzyszenie mu, spełnia jej życzenie i pomaga uwolnić ukochanego Mistrza ze szpitala psychiatrycznego.

Inne przykłady literackie:

• Mitologia – geneza wojny trojańskiej (bal weselny Tetydy i Peleusa, na którym bogini niezgody, Eris, rzuca jabłko z napisem: „dla najpiękniejszej”);
• Baśń o Kopciuszku (wywodząca się ze starożytności opowieść o biednej dziewczynie, która na balu oczarowała swoim wdziękiem i urodą księcia);
• Ignacy Krasicki Żona modna (bal, który organizuje szlachcianka, wydając mnóstwo pieniędzy, jest jednym z przejawów „bycia modną”);
• Adam Mickiewicz Pan Tadeusz (bal weselny Zosi i Tadeusza, podczas którego wszyscy tańczą poloneza);
• Honoré de Balzac Bal w Sceaux (bal, na którym próżna panna, Emilia de Fontaine, poznaje pana Maksymiliana Longueville i romansuje z nim);
• Bolesław Prus Lalka (bal u księcia);
• Bruno Jasieński Bal manekinów (groteska, satyra na zachodnią socjaldemokrację lat 30.);
• Konstanty Ildefons Gałczyński Bal u Salomona (zapis snu żony Gałczyńskiego o balu – wszyscy goście czekają na Salomona, który się w końcu na zabawie nie pojawia);
• Władysław Reymont Chłopi (huczne wesele Macieja Boryny i Jagny);
• Stefan Żeromski Przedwiośnie (bal dobroczynny na rzecz ofiar wojny zorganizowany przez Laurę Kościeniecką);
• Konstanty Ildefons Gałczyński Bal zakochanych (walc, który gra na pianinie starsza kobieta, panna Klara, początkiem balu wyobraźni); 
• Jerzy Andrzejewski Popiół i diament (tańce w hotelu Monopol);
• Witold Gombrowicz Trans-Atlantyk (bal u Gonzala);
• Wisława Szymborska Bal (nawet z najprostszej rzeczy można uczynić wielką w naszym wyobrażeniu, choćby z zabawy w remizie – bal);
• Agata Budzyńska Bal szalony (o zaproszeniu na bal, które przyszło o kilka lat za późno);
• Czesław Miłosz, Walc (obraz balu sylwestrowego w zestawieniu z wizją grozy wojny);