Legenda o św. Aleksym - Język i gatunek literacki utworu

Język utworu

Legenda zawiera wiele wyrazów i zwrotów dziś już nieużywanych, które nazywamy archaizmami językowymi. W zależności od tego, w jakim dziele językoznawstwa zaszły zmiany, wyróżniamy następujące rodzaje archaizmów:

• leksykalne (leksyka to zasób wszystkich słów w danym języku), np.: rucho – odzież; ondzie – tam; a ponieważ te słowa już w języku polskim nie funkcjonują, dlatego nazywamy je archaizmami leksykalnymi;
• fleksyjne (fleksja to dział językoznawstwa zajmujący się odmiana wyrazów), np.: raczy – racz; karmi – karm;
• fonetyczne (fonetyka to dział językoznawstwa, zajmujący się brzmieniem i sposobem wymawiania wyrazów), np.: zwon – dzwon; barzo – bardzo;
• składniowe (składnia to dział językoznawstwa, zajmujący się budową wypowiedzeń), np.: w lepsze czasy przygodził – nadawał się do czegoś lepszego;
• semantyczne (semantyka to dział językoznawstwa, zajmujący się znaczeniem wyrazów), np.: dziać – dawać imię; panosza – giermek;

Gatunek literacki

Legenda to średniowieczny gatunek epicki pisany prozą lub wierszem. To utwór hagiograficzny (hagiografia – żywotopisarstwo świętych) opisujący pełne męki i cudów życie świętych. Każda legenda hagiograficzna miała określona budowę:

• prolog – wypowiedź autora wyjaśniająca cel opisywania życia bohatera;
• opis narodzin świętego;
• cudowne dzieciństwo;
• doskonalenie cnót w miarę wzrastania;
• małżeństwo, z ulubionym motywem ślubów czystości;
• ucieczka z domu (opisy cudownych zdolności świętego i nadprzyrodzone zjawiska);
• znoszenie prześladowań;
• świątobliwe życie;
• śmierć, której towarzyszą różne cuda;
• czasem dodawano informacje o cudach wokół relikwii (w legendzie o Aleksym tego zabrakło)

Dzieła propagujące wzorce osobowe nazywają się utworami parenetycznymi. Interpretatorów tekstów o świętych nazywamy egzegetami.