Kartoteka - Gatunek literacki

Kartoteka to dramat współczesny o otwartej kompozycji. Różewicz korzysta z tradycji literackiej, czerpie z tego, co pojawiło się w dramacie antycznym czy romantycznym – w ten sposób tworzy dzieło oryginalne, uważane przez wielu za ideał współczesnego dramatu polskiego.

 

Chór Starców bezpośrednio nawiązuje do wzorów antycznych, jego zadaniem jest komentowanie sposobu konstruowania scen i zachowań bohatera, jednak uczestniczy też w akcji (chór zostaje uśmiercony przez Bohatera, ale za chwilę ożywa). Jego wypowiedzi są ironiczne – ukazują nieprzydatność tradycyjnych form teatralnych i dramatycznych do przedstawienia ukrytego sensu rzeczywistości oraz bohatera o tak niesprecyzowanej osobowości.

 

Dla romantycznego dramatu otwartego charakterystyczne są: odrzucenie zasady trzech jedności, luźna, fragmentaryczna kompozycja scen, wielość miejsc, współistnienie zdarzeń realistycznych z fantastycznymi. Podobna forma Kartoteki to nie tylko odrzucenie reguł krępujących myślenie, lecz także obnażenie braku spójności w charakterystyce bohatera. W rzeczywistości dramat Różewicza pozostaje w opozycji do dramatów z poprzednich epok. Jako całość jest czymś zupełnie nowym.

 

Zakończenie dramatu jest otwarte – nie ma żadnego tragicznego ani szczęśliwego wydarzenia, brak punktu kulminacyjnego. Kartoteka ukazuje rutynę, codzienność, podczas gdy najczęściej mamy do czynienia z dramatami pełnymi nieprzeciętnych wydarzeń, z charakterystycznym, mocno zaakcentowanym zakończeniem. „Otwartość” dramatu wskazuje na zerwanie z regułami kompozycyjnymi (tu widoczny jest związek z romantyzmem), ale przede wszystkim na dekompozycję świata Bohatera – brak spójności, określoności, jednego sensu. Dramat ten umożliwia więc wielość interpretacji, zmusza czytelnika do aktywności, której w zachowaniu Bohatera (a również w całym dramacie) przecież nie ma.