Agraryzm

dział: Polityka

Agraryzm jest doktrynÄ… spoÅ‚ecznÄ… powstaÅ‚Ä… na przeÅ‚omie XIX i XX wieku w Europie Åšrodkowej, w Niemczech. Za twórcÄ™ terminu uważany jest Albert Schäffle. Doktryna ta zyskaÅ‚a swoich zwolenników w takich krajach jak: BuÅ‚garia, Rumunia, JugosÅ‚awia, a także i Polska. W okresie miÄ™dzywojennym w II Rzeczypospolitej agraryzm przybraÅ‚ najpeÅ‚niejszÄ… postać. Jego najbardziej znanym wyrazicielem byÅ‚ ZwiÄ…zek MÅ‚odzieży Wiejskiej RP „Wici” (tzw. agraryzm wiciowy). Podstawy ideologiczne i programowe pod polski ruch poÅ‚ożyli znani ówczeÅ›ni ludowcy – Józef Niećko i StanisÅ‚aw MiÅ‚kowski. IdeaÅ‚y agraryzmu gÅ‚oszone byÅ‚y również na Å‚amach czasopism ludowych, szczególnie na Å‚amach „Zielonego Sztandaru”, pisma Stronnictwa Ludowego.  

           

Założenia samej doktryny są dość niejednorodne. Z jednej strony agraryzm ma ambicje do bycia społeczną doktryną, która głosi konieczność obrony wsi i jej interesów. Z drugiej strony jest także pewnego rodzaju poglądem na świat, który odwołuje się w swych założeniach od tradycyjnego modelu życia wiejskiego, życia w zgodzie z naturą.

 

Agraryzm opieraÅ‚ siÄ™ na przekonaniu i szczególnej roli i wartoÅ›ci ludowej, wiejskiej kultury. ChÅ‚opi przez agrarystów byli traktowani jako wyróżniona i nieskażona, a tym samym najzdrowsza moralnie część spoÅ‚eczeÅ„stwa. ChÅ‚opa ksztaÅ‚towaÅ‚o kilka czynników. ByÅ‚y to: jego praca na roli, obcowanie z naturÄ…, prowadzenie samodzielnie swojego gospodarstwa. W efekcie wpÅ‚ywu tych czynników chÅ‚opi stawali siÄ™ grupÄ… obdarzonÄ… cennymi przymiotami, takimi jak: solidność, szacunek wobec przyrody, samodzielność, solidarność czy pracowitość. WedÅ‚ug agrarystów tylko taki ktoÅ› mógÅ‚ stworzyć sprawiedliwy ustrój spoÅ‚eczny i sprawować dobrze wÅ‚adzÄ™. Podobnie wieÅ› w ujÄ™ciu agrarystów charakteryzowaÅ‚a siÄ™ wartoÅ›ciowymi cechami. Ziemia byÅ‚a uznawana za najwyższe dobro narodu. Twierdzono też, iż powinna należeć do tych, którzy jÄ… uprawiajÄ…. Praca wÅ‚asna na roli byÅ‚a wedÅ‚ug zwolenników tej doktryny najbardziej uczciwÄ… formÄ… dochodu. Nie odbywaÅ‚a siÄ™ bowiem kosztem innych osób. Kryzys kulturowy i spoÅ‚eczny epoki industrialnej mógÅ‚by zostać zażegnany jeÅ›li ludowa kultura staÅ‚aby siÄ™ dominujÄ…cÄ…. Cechy typowe dla życia wiejskiego, a wiÄ™c szacunek dla przyrody i jej praw, solidarność miÄ™dzyludzka, praca wÅ‚asnych rÄ…k źródÅ‚em dochodów – mogÅ‚yby siÄ™ stać cechami nowego spoÅ‚eczeÅ„stwa.

 

Dla agrarystów rolnictwo jest podstawą bogactwa narodu i państwa. Stąd istotna rola jaką w tej doktrynie przypisywano tej gałęzi gospodarki. Przemysł miał zajmować pozycję drugorzędną. Był także agraryzm sprzeciwem wobec nadmiernej industrializacji i urbanizacji. Kładł nacisk na rozwój samorządności wsi. Agraryzm stał się swoistego rodzaju trzecią drogą (pomiędzy socjalizmem, a kapitalizmem). W gospodarce postulowano oparcie jej na rodzimych gospodarstwach rolnych, na wiejskiej samorządności i na spółdzielczości.

 

PrzeciwieÅ„stwem wsi byÅ‚o industrialne miasto. MiaÅ‚o ono jak twierdzili agraryÅ›ci niekorzystny wpÅ‚yw na czÅ‚owieka, bowiem odrywaÅ‚o go od przyrody, której byÅ‚ przecież częściÄ…. Å»ycie w mieÅ›cie jest niegodne z naturalnym porzÄ…dkiem natury i Å›wiata. Techniczna ekspansja doprowadzi do tego, że czÅ‚owiek zginie wÅ›ród tysiÄ…ca maszyn, stanie siÄ™ swoistego rodzaju „dodatkiem” do nich. Taki poglÄ…d nie negowaÅ‚ samego technicznego rozwoju. Wiele z technicznych „nowinek” i nowoczesnych rozwiÄ…zaÅ„, zostaÅ‚y zaadoptowane na wsi. AgraryÅ›ci chcieli jedynie zwrócić uwagÄ™ na to, że bezgraniczna i bezkrytyczna wiara z postÄ™p techniczny nie jest lekarstwem na wszystko. Technologiczny rozwój winien być kontrolowany, bowiem nie on jest najważniejszy. Istotniejszy jest rozwój duchowy jednostki i o nim należy pamiÄ™tać.

 

Podstawowe założenia doktryny agraryzmu
  • spoÅ‚eczny solidaryzm – chÅ‚opi jako jednorodna wspólnota o jednakowych interesach, winni siÄ™ nawzajem wspierać w ich realizacji
  • rozwój wiejskiej samorzÄ…dnoÅ›ci
  • rolnictwo jako podstawa bogactwa narodu i paÅ„stwa
  • ziemia w rÄ™kach chÅ‚opów
  • chÅ‚opi jako grupa obdarzona wysokimi przymiotami moralnymi, sÄ… predestynowani do sprawowania wÅ‚adzy w paÅ„stwie
  • zadaniem przemysÅ‚u, jako drugiej gaÅ‚Ä™zi gospodarki, jest zaspokojenie potrzeb rolnictwa