Nie-Boska komedia - Gatunek literacki

Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego jest idealnym przykładem dramatu romantycznego. Jest to forma teatralno-dramaturgiczna, która ukształtowała się w początkach XIX wieku w opozycji do dramatu klasycznego. Charakterystyczne dla tego gatunku są:

• Synkretyzm gatunkowy i rodzajowy (w Nie-Boskiej... łączone są różne formy wypowiedzi, występują partie dramatu, które mają bardzo odmienny od siebie charakter – liryczne, dramatyczne czy epickie);
• Brak jedności czasu (wydarzenia rozgrywają się na przestrzeni wielu lat, nie ma ciągłości pomiędzy kolejnymi scenami, zachwiana jest chronologia opisywanych wydarzeń – np. dramat rodzinny hrabiego i jego udział w rewolucji dzieli kres, w którym jego losy są czytelnikowi nieznane;
• Brak jedności miejsca (poszczególne sceny dzieją się w rozmaitych lokacjach, obserwujemy nieustanną zmianę miejsca akcji);
• Brak jedności akcji (w Nie-Boskiej występuje mnogość wątków pobocznych, a i sama historia dziejów Henryka nie jest spójna i konsekwentna);
• Niesceniczność (z uwagi na monumentalny i metafizyczny charakter dzieła, wiele scen trudno daje się przystosować do adaptacji teatralnej. Stąd Nie-Boską... stosunkowo rzadko wystawiano na scenach – wymagało to bowiem znacznych nakładów sił i środków);
• Łączenie scen indywidualnych ze zbiorowymi (np. błąkanie się Henryka po leśnych ścieżkach i urwiskach w poszukiwaniu Dziewicy i obraz obozu rewolucjonistów);
• Patos i komizm – istotną cechą dramatu romantycznego jest połączenie tragizmu i śmieszności, a zatem elementów patetycznych i komicznych. W Nie-Boskiej wzniosła będzie np. wizja Chrystusa-Mściciela z końcowych partii dramatu, a śmieszne zachowanie gości na chrzcinach Orcia;
• Cudowność i realizm (na równych prawach uczestniczą w Nie-Boskiej... zjawiska ponadnaturalne (np. wizja Dziewicy czy Edenu, które pojawiają się przed oczami Henryka na początku dzieła i proza życia związana z przygotowaniami do chrztu Orcia);
• Luźna kompozycja (trudno jest nawet doszukiwać się motywacji dla kolejnych scen. Przedstawiają one ogląd świat z różnych punktów widzenia i dotykają rozmaitych problemów. Taki typ utworu nazywamy dziełem otwartym);
• Fragmentaryczność (niektóre sceny są jedynie lekko zarysowane, wiele nie ma zwieńczenie opisywanej historii);
• Liryzm (Przeważają w dramacie partie liryczne, eksponujące pokłady wrażliwości bohaterów);
• Mieszanie różnych stylów wypowiedzi – obok dominującego stylu wysokiego występuje też styl niski (np. podczas pobytu Żony w domu dla obłąkanych). Alternatywą dla prozy poetyckiej, którą się posługuje Krasiński jest też styl naukowy – wypowiedź lekarza czy też potoczny (goście na chrzcinach).