Antygona - Gatunek literacki

Cechy tragedii antycznej

Bohaterowie tragedii antycznej zawsze są uwikłani w konflikt (nazywamy go konfliktem tragicznym) pomiędzy własnym działaniem a siłami wyższymi, np.: normami moralnymi, historią czy tak jak w starożytności między własnym działaniem a fatum, czyli przeznaczeniem.

Kategorią estetyczną właściwą temu gatunkowi jest tragizm – sytuacja bez wyjścia, nierozwiązywalny konflikt pomiędzy wartościami i koniecznościami określającymi życie bohatera pozbawionego możliwości dokonania wśród nich pomyślnego dla siebie wyboru. Wszystkie działania bohatera prowadzą go do katastrofy – śmierci lub ostatecznej klęski życiowej.

Bohater sam, świadomie lub nieświadomie, sprowadza na siebie zgubę i niezależnie od siły charakteru, napięcia, uczuć i woli, niezwykłości czynów i szlachetności intencji, staje się zarazem ofiarą i winowajcą. Tragizm realizuje się w rozmaitych rodzajach literackich, ale głównie w tragedii.

Podstawowym pojęciem dla antycznej tragedii jest też katharsis, czyli oczyszczenie, bo dzieło antyczne miało oddziaływać na uczucia i emocje odbiorców, wyzwalać w ludziach przeżycia estetyczne, doprowadzać ich do wzruszeń.

Budowa tragedii antycznej

Antygona jest zbudowana zgodnie z poetyką klasyczną. Obowiązuje w niej zasada trzech jedności: czasu, miejsca i akcji. Miejsce akcji jest niezmienione (tutaj rzecz dzieje się przed pałacem królewskim w Tebach), a czas przedstawionych wydarzeń zgadzał się z czasem trwania przedstawienia. Jedność akcji polegała na ograniczeniu utworu do jednego wątku (tu: do wątku związanego z główną bohaterką). Trzy jedności obowiązywały do końca XVIII w. Nie stosowali się do poetyki antycznej jedynie dramaturdzy epoki elżbietańskiej w Anglii, w tym Szekspir.

Tragedia dzieli się następująco:

• prologos – zapowiedź tragedii
• parodos i exodus – pieśni chóru w czasie wchodzenia na scenę i schodzenia z niej (solowe wystąpienie chóru to stasimon)
• epeisodiony – sceny dialogowe, monologi, części akcji
• kommos – lament bohatera w obliczu śmierci
• epilog – scena kończąca utwór