Aleksander Fredro

Aleksander Fredro urodził się 20 czerwca 1793 roku w Surochowie koło Przemyśla w zamożnym domu szlacheckim. Wykształcenie zdobywał w domu pod okiem guwernerów. W 1809 roku walczył w armii Księstwa Warszawskiego, biorąc czynny udział w kampanii napoleońskiej w 1812 roku. Za zasługi wojenne otrzymał krzyż Virtuti Militari i Krzyż Legii Honorowej. W latach 1813-1814 był oficerem ordynansowym w sztabie cesarskim, ale w roku 1815 podał się do dymisji i zaczął zarządzanie rodowym majątkiem w Beńkowej Wiszni pod Lwowem. Nie uczestniczył w powstaniu listopadowym, ale brał czynny udział w życiu politycznym, bo po roku 1831 był posłem w galicyjskim Sejmie Stanowym, a jego ostre wystąpienia przeciw Austrii w okresie Wiosny Ludów stały się powodem do oskarżenia go o zdradę stanu i tylko interwencja namiestnika Galicji hr. Gołuchowskiego sprawiła, że śledztwo przeciwko pisarzowi umorzono. Fredro jest autorem wielu wspaniałych komedii, m.in. Pan Geldhab, Mąż i żona, Śluby panieńskie, Dożywocie, Pan Jowialski, Zemsta, Damy i huzary, Gwałtu, co się dzieje, Trzy po trzy, Intryga, Cudzoziemszczyzna, Odludki i poeta. Napisał też wodewil: Nowy Don Kiszot, czyli szaleństwo, operetkę: Nocleg w Apeninach, do której muzykę napisał sam Stanisław Moniuszko. Autorstwa Fredry są też jednoaktowe farsy: Zrzędność i pokora oraz Nikt mnie nie zna.

 

Do najczęściej grywanych komedii należą:

 

Śluby panieńskie: komedia intrygi, która oprócz wspaniałego komizmu słowa, sytuacji i postaci, stanowi polemikę z romantycznym modelem miłości;

 

Zemsta: spór pomiędzy Rejentem Milczkiem a Cześnikiem Raptusiewiczem o mur graniczący ich posiadłości;

 

Mąż i żona: tematem jest zdrada i zakłamanie oraz swoboda obyczajów, gdzie prawdziwi winni (Elwira, Wacław, Alfred) wychodzą z opresji „cało”, a ukarana zostaje służąca Justysia, która co prawda romansowała i z Alfredem, i z Wacławem, ale tylko ona ponosi karę, bo ma iść do klasztoru;

 

Damy i huzary: komedia napisana prozą, gdzie mamy całą galerię postaci „wojskowych” (m. in. Rotmistrz, Major, Porucznik), które powodują, ze świetnie widz się bawi, obserwując próby „podbojów miłosnych” i zaloty do obecnych tam pań;

 

Pan Geldhab: tytułowy bohater – przebiegły dusigrosz, dorobiwszy się (podobno w sposób niezbyt uczciwy) majątku, jako wzbogacony mieszczanin pragnie dostać się do warstw wyższych i awansować w hierarchii społecznej, dlatego planuje wydać córkę za bankruta, ale za to z herbem i tytułem (za księcia Radosława);

 

Dożywocie: akcja komedii toczy się w wiejskiej karczmie, w której jednocześnie zatrzymali się lichwiarz (Łatka) i lubujący się w życiu ponad stan Leon Birbancki. Lichwiarz spłatał mu figla i wykupił jego dochody (dożywocie), przy czym chce nimi handlować dalej, odstąpić je innemu lichwiarzowi; wszystko jednak kończy się dobrze, a Leon nie tylko odzyskał swoje „dożywocie”, ale zdobył też względy Rózi;

 

Pan Jowialski: tytułowy bohater to nieco zdziecinniały starszy pan, który jednak chce się bawić i zmusza do tej zabawy wszystkich. Perypetie zgotował wszystkim biorącym udział w zabawie Ludomir, który podjął wyzwanie i świetnie się bawił, udając tajemniczego księcia i starając się jednocześnie zdobyć serce i rękę Heleny, siostrzenicy Szambelana; Jowialski to śmieszny typ wymyślający naprędce aforyzmy i przysłowia; jest próżny i pusty, tak jak miejscowość, w której mieszka (Pustakówka);

 

Gwałtu, co się dzieje: niespotykany w literaturze zamysł, kiedy w społeczności władzę sprawują kobiety. Mężczyźni zaś, poprzebierani w damskie fatałaszki, wykonują typowo kobiece zajęcia. Wprawdzie planują jakiś bunt, przewrót, bo chcą przywrócić dawny porządek, ale zdominowani prze niewiasty, boją się organizacji buntu, a przy tym okazało się, jak są nieporadni i niezorganizowani.

 

Aleksander Fredro zmarł 15 lipca 1876 roku we Lwowie.

Utwory autora