Prawosławie dziś

Prawosławie oznacza „prawowierność”, ortodoksję, czyli prawdziwą wiarę, nazwa rozpowszechniła się po VII soborze powszechnym w 787 roku. Współcześnie używa się również innych nazwy np.: Kościół prawosławny, wschodni, greko – katolicki, dyzunicki.

Kościół Wschodni, jak wspomniałam zwany prawosławnym wyodrębnił się z Kościoła powszechnego jeszcze w średniowieczu (XI XII wiek) na terenach wpływów kultury greckiej. Przyczyny takiego rozłamu (schizma wschodnia 1054 rok) tkwiły w dwóch czynnikach:

• rywalizacja pomiędzy papieżem rzymskim , a patriarcha Konstantynopola o strefy wpływów i dominację w świecie chrześcijańskim.
• różnice kulturowe (np.: w Rzymie dominował w liturgii język łaciński, w Konstantynopolu grecki), doktrynalne i w końcu liturgiczne.

Początkowo rozłam uważano za chwilowy, jednak trwa on do dziś. Na progu średniowiecza (V wiek) powstały cztery ośrodki administracyjne - patriarchaty, na czele których stał biskup (patriarcha):

• patriarchat konstantynopolski – obejmuje dawne tereny Cesarstwa Bizantyjskiego,
• patriarchat aleksandryjski – obejmuje prowincje egipskie,
• patriarchat antiocheński – obejmuje Syrie,
• patriarchat jerozolimski - obejmuje Jerozolimę.

Na terenach nawróconych na chrześcijaństwo tworzone był kościoły prawosławne autokefaliczne, czyli samodzielne i autonomiczne.

Podstawą wiary prawosławnych chrześcijan jest Biblia i Tradycja, która nakazuje uznawać jedynie postanowienia pierwszych siedmiu soborów. Do Tradycji prawosławni zaliczają również pisma ojców Kościoła „Kościół prawosławny (…) otacza szczególną czcią pisarzy z IV wieku n.e., a zwłaszcza tych, których nazywa „trzema Wielkimi Hierarchami”: Grzegorza z Nazjanzu, Bazylego Wielkiego i Jana Chryzostoma” pisał mnich Kallistos.

Różnice pomiędzy Kościołem katolickim , a prawosławnym są widoczne do dnia dzisiejszego i dotyczą następujących kwestii np.:

• różnica doktrynalna polegając na tym iż, według katolików Duch Święty pochodzi od Boga Ojca i jest jednym z trzech osób boskich, prawosławni odrzucają tę tezę (filioque);
• pierwszeństwa apostoła Piotra w stosunku do innych apostołów,
• Kościół prawosławny nie uznaje dogmatu Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej (ogłoszony w grudniu 1854roku), uznając, że jako urodzona człowiekiem nie mogła być wolna od grzechu pierworodnego,
• Kościół prawosławny nie uznaje również dogmatu Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny (ogłoszonego przez Piusa XII w 1950 roku);
• Kościół prawosławny odrzuca dogmat o nieomylności papieża w kwestii wiary;
• według prawosławia nie istnieje czyściec, a więc i dusza nie może oczyścić się z grzechów po śmierci;
• w ujęciu prawosławnym prawdy wiary są niezmienne i nie mogą być udoskonalane przez człowieka.

Pozostałe różnice pomiędzy kościołem wschodnim (prawosławnym), a zachodnim (katolickim):

• Kościół prawosławny uznaje siedem sakramentów: chrzest – jest dokonany przez trzykrotne zanurzenie w wodzie, nie polanie nią głowy jak praktykuje Kościół katolicki. Wraz z chrztem neofita przyjmuje bierzmowanie (w Kościele katolickim są to oddzielne ceremonie);
• komunia – przyjmowana jest pod dwiema postaciami, (w Kościele katolickim najczęściej pod postacią chleba);
• nie ma uznania odpustów;
• celibat dotyczy jedynie biskupów, pozostali duchowni mogą wchodzić w związki małżeńskie.

Istnienie dziś nurtu prawosławnego religii chrześcijańskiej w wielu państwach ma podłoże historyczne i tak:

• w 1589 roku powstał patriarchat w Moskwie, a co za tym idzie Rosyjski Kościół Prawosławny,
• w 1830 roku powstał autokefaliczny Kościół w Serbii,
• w 1833 roku w Grecji,
• w1859 roku w Rumunii,
• w 1872 roku w Bułgarii,
• w 1922 roku w Albanii,
• w 1925 roku w Czechosłowacji,
• w Polsce Autokefaliczny Kościół Prawosławny został zarejestrowany w 1925 roku, działa do dziś, składa się z czterech diecezji warszawsko-bielskiej, białostocko-gdańskiej, łódzko-poznańskiej i wrocławsko-szczecińskiej. Liczy przeszło 150 parafii liczących prawie 400 tyś. wyznawców. 13 V 1998 arcybiskup Sawa, ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej, został wybrany przez Sobór Biskupów zwierzchnikiem Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Kościół prawosławny dzieli się na autokefaliczne Kościoły lokalne oraz kościół krajowy. Struktura każdego Kościoła autokefalicznego, posiadającego własne organa o znaczeniu ogólnokościelnym jest następująca:

• sobór krajowy mianuje biskupa najwyższej rangi, np.: metropolitę (Albania, Polska, Słowacja, Czechy lub jak w wypadku Rosji, Gruzji, Rumunii, Serbii, Bułgarii patriarchę,
• synod – jest to organ kolegialny rady przybocznej głowy Kościoła lub biskupa diecezjalnego. Synod tworzą biskupi, kler i wierni, jego zadaniem jest rozstrzyganie spraw społeczno-kościelnych i gospodarczych.

Administracyjnie Kościół prawosławny podzielony na diecezje na czele z biskupami ordynariuszami, następnie diecezje dzielą się na okręgi – dekanaty, którymi kieruje z dziekan. Dekanat składa się z parafii, z proboszczami i wikariuszami. Przy proboszczu działa rada parafialna. Kapłanów mianuje i konsekruje biskup, biskupi są mianowani przez głowę Kościoła na wniosek synodu albo soboru. Konsekracja biskupa jest dokonywana przez co najmniej dwóch jego zwierzchników.

Zgodnie z szacunkami określa się, że prawosławie wyznaje ponad 180 mln ludności, w tym na terytorium byłego ZSRR 80 mln, w Rumunii 14 mln, w Grecji 10 mln, w byłej Jugosławii 9 mln (głównie Serbowie, Czarnogórcy, Macedończycy), w Bułgarii 6 mln, w Stanach Zjednoczonych 4 mln. Ponadto wyznawcy prawosławia żyją w Azji Środkowej i Wschodniej oraz  w Chinach, Korei i w Japonii. Prawosławie czynnie uczestniczy w światowym ruchu ekumenicznym.