Charakterystyka religii rzymskiej

Państwo rzymskie w okresie starożytności powstało na bazie wielu kultur i tak też rozwijało się chłonąc wraz z podbojem terytorialnym kulturę podbitych terenów. W okresie od 753r pne do 476 r.n.e. można wyróżnić następujące formy kultów wyznawane w Imperium Romanum:

  • kulty pierwotne,
  • bóstwa kapitolińskie ,
  • hellenizacja religii rzymskiej,
  • orientalizacja religii rzymskiej,
  • kult państwowy,
  • chrystianizacja religii rzymskiej.

 

W okresie wczesnego Imperium Romanum(w epoce królów i wczesnej republiki) istniały kulty pierwotne, które skupiały się wokół:

  • wiary w bezosobowe bóstwa (numen), czyli siłę przejawiającą się w działaniu,
  • bóstwa animistyczne i abstrakcyjne. Animizm był wiarą w nieosobową siłę duchową, zwaną mana, która przejawia się w przyrodzie i wpływa na ludzi.
  • bóstwa rolniczego,
  • bóstwa opiekuńczego- lary, czyli opiekunowie domów, penaty, czyli opiekunowie spiżarni oraz Westa,opiekunka ogniska domowego,
  • kultu przodków, wśród których wyróżniano: many(duchy przodków) i lemury (złośliwe duchy zmarłych).

 

We wczesnym Imperium Romanum widoczne były wpływy etruskie i greckie na wierzenia Rzymian, znane są ślady pośrednictwa etruskiego pomiędzy kulturą grecką, a rzymską.

 

Od początku istnienia Rzymu wierzenia miały charakter antropomorficzny, z szacunku do Rzymu w miastach prowincji czczono tzw. triadę kapitolińską były to Jowisz , Junona i Minerwa.

 

Wraz z rozwojem terytorialnym państwa rozszerzyły się horyzonty poznawcze Rzymian, a jednocześnie nasiliły wpływy obce na i tak różnorodną kulturę rzymska. Wierzenia i wyobrażenia religijne przenikały się tworząc zupełnie nowe. Taki proces nazywamy synkretyzmem religijnym. Szczególnie popularne w tym czasie stały się tzw. bóstwa solarne, związane ze słońcem.

 

Religa rzymska najbardziej jednak podobna jest do religii greckiej ponieważ :

  • istniał panteon bogów rzymskich zbudowany na wzór grecki, i tak:
    • Jowisz był odpowiednikiem Zeusa,
    • Junona – Hery,
    • Minerwa – Ateny,
    • Wenus - Afrodyty,
    • Mars - Aresa,
    • Pluton - Hadesa,
    • Diana – Artemidy,
    • Wulkan – Hefajstosa,
    • Westa – Hestii,
    • Merkury – Hermesa,
    • Ceres - Demeter,
    • Neptun – Posejdona.
  • bogowie rzymscy wiedli życie podobne do bogów greckich,
  • wierzono w antropomorfizm,
  • w Rzymie angażowano religie w sporawy społeczne podobnie jak w Grecji. Silnie wierzono, że czczony bóg, odwdzięczy się człowiekowi. Często powtarzano maksymę „daję byś i ty dał”, miała ona oznaczać posłuszeństwo i poddaństwo bogom, ale też oczekiwanie na dary dla człowieka. Żadne wydarzenie polityczne nie odbyło się bez ofiar dla bogów. Częstymi praktykami wśród Rzymian były auspicje (aves spicere- obserwować ptaki).Wierzono, że wolę bogów można odczytać ze zjawisk przyrody np. loty ptaków( najczęściej orła lub sępa), czy wyglądu nieba, dlatego odbywano takie praktyki rytualne aby pomogły podjąć decyzję o wojnie, pokoju lub innym przedsięwzięciu. Bogowie nie udzielali rad tylko w sposób jednoznaczny odpowiadali na zadane pytanie „tak” lub „nie”. Od tej rzymskiej praktyki przetrwało do dziś  wyrażenie „działać pod czyimiś auspicjami”(opieką , patronatem),
  • podobnie jak u Greków również wśród Rzymian nie wyodrębnił się stan duchowny, jednak pozycja odprawiających kult była bardzo duża.

 

Wraz z podbojem terenów Azji Mniejszej przez Rzym upowszechniły się zjawiska wskazujące na orientalizację religii rzymskiej. Najbardziej rozpowszechniony kult wschodni dotyczył: Kybele (Wielka Macierz Bogów fryzyjskich), Izydy bogini egipskiej oraz Mitry bogini perskiej. Na obszarze całego Cesarstwa Rzymskiego zachowano lokalne praktyki religijne np. mieszkańcy Egiptu, czy Grecji czcili swoich dawnych bogów, możliwe, że był to wynik jednej wspólnej cechy, a mianowicie –politeizmu. Obrzędy religijne spajały wspólnotę, były świętem dla całej społeczności, niosło to swoiste zagrożenie, a mianowicie zanik relacji indywidualnych sacrum – człowiek.

 

W największym stopniu zniszczenie relacji bóg- człowiek przyniósł kult władców (państwowy), rozwijający się w okresie cesarstwa. Rzymianie wierzyli, że w każdym człowieku drzemie cząstka pochodzenia boskiego nazywali ją geniuszem i tej boskiej cząstce oddawano część w kolejnych władcach imperium. Żyjącemu cesarzowi oddawano cześć na równi z boską, zmarłego uznawano niemalże za członka rodziny. Od mieszkańców cesarstwa wymagano składania ofiar nawet pod pomnikami cesarzy. Kamea jest dziełem sztuki jednym z najdokładniejszych pokazujących apogeum władcy, kiedy cesarz Oktawian August siedzi półnagi ( przywilej bogów) na tronie, a obok niego m. in. bogini Ziemia i Neptun. W ten sposób sztuka budowała autorytet, a jednocześnie kult władców. Z drugiej strony, wszystkie te zabiegi służyły konsolidacji państwa, ale niestety nie pomagały żyć na co dzień. Tak więc, w okresie cesarstwa rzymskiego pogłębiał się ewidentnie kryzys religijny, który w ostateczności doprowadził do rozwoju chrześcijaństwa.

 

W pierwszych wiekach naszego wieku widać było poważne przejawy tego kryzysu, otóż tradycyjnie pojmowany kult religijny nie wystarczał, aby zrozumieć przeszkody wynikające np. ze zmiany miejsca zamieszkania i osiedlania się w obrębie cesarstw. Częściej stawiano pytania dotyczące życia pozagrobowego, na które tradycyjna religia rzymska nie dawała odpowiedzi. Swoisty niepokój duchowy towarzyszył każdemu, kto nie uzyskał pocieszenia ze strony bóstw rodzinnych, zawodowych miejskich, czy państwowych, a potrzebował relacji niemalże intymnej. W odpowiedzi na przedstawione problemy przyszła religia z terenów Palestyny, ale dokonało
Religia starożytnego Rzymu